فروش استقراضی چیست؟

فروش تعهدی سهام در بورس

فروش استقراضی یا Short Selling چیست؟

زمانی که قیمت‌ها سیر صعودی دارند، عموم سرمایه‌گذاران از استراتژی خرید از کف و فروش از اوج استفاده می‌کنند. این استراتژی در روندهای صعودی به خوبی جواب می‌دهد. فرض کنید سهام شرکت ABC را به قیمت ۱۰۰ دلار خریده‌اید و آن را در ۱۵۰ دلار به فروش رسانده‌اید. سود شما از این معامله، بدون احتساب کارمزد و سایر هزینه‌های جانبی ۵۰ دلار به ازای هر سهم است. اما اگر بازار سیر صعودی نداشته باشد و قیمت‌ها به تدریج کاهش یابند، چه باید کرد؟ در روندهای نزولی و به طور کلی در بازارهایی که انتظار می‌رود قیمت‌ها کاهش خواهند یافت، باید از فروش استقراضی یا Short Selling استفاده کرد.
فرض کنید سهام شرکت ABC را در ۱۰۰ دلار خریداری کرده‌اید و قیمت آن به ۵۰ دلار کاهش یافته است. در این صورت شما ۵۰ دلار به ازای هر سهم خریداری شده ضرر کرده‌اید. اگر از فروش استقراضی استفاده کنید، می‌توانید از کاهش قیمت سهام یا هر دارایی قابل معامله دیگر سود کنید. در واقع اگر شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت سهام شرکتی از ۱۰۰ دلار به ۵۰ دلار کاهش خواهد یافت، تنها کافی است سهام آن شرکت را در ۱۰۰ دلار بفروشید و در ۵۰ دلار دوباره بخرید. مابه‌التفاوت قیمت فروش و قیمت بازخرید همان سود شما از معامله خواهد بود.
فروش استقراضی یا Short Selling به معنی فروش یک دارایی در قیمت‌های بالاتر و خرید مجدد آن در قیمت‌های پایین‌تر است. در این نوع معامله شما تنها از تغییر قیمت سود می‌کنید. اگر فروش استقراضی را انجام دهید و قیمت سهام خریداری شده افزایش یابد، شما زیان خواهید کرد. فرض کنید سهام، ارز، کالا و یا ارز دیجیتال ABC را زیر نظر دارید. شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت ABC کاهش خواهد یافت. در این صورت به‌جای این‌که شما منتظر کاهش قیمت بمانید، وارد معامله فروش استقراضی یا Short Sell می‌شوید. مهم‌ترین سؤالی که در اینجا ذهن بسیاری از معامله گران تازه‌کار را به خود مشغول می‌کند این است که چگونه می‌توان دارایی که نداریم را به فروش برسانیم؟
در معاملات فروش عادی (short) ما تنها می‌توانیم دارایی را بفروشیم که مالک آن باشیم. اما در بازارهای مالی مدرن به دلیل نوسانات زیاد بازار و قدرت نقد شوندگی بالای دارایی‌ها، کارگزارها (Brokers) به مشتریان خود این اجازه را می‌دهند تا سهام، ارز، کالا یا ارز دیجیتال را از کارگزاری قرض بگیرند و در پایان روز یا قرارداد دوباره آن دارایی را خریداری و به کارگزار تحویل دهند. به طور مثال شما سهام ABC را در سبد دارایی خود ندارید، ولی کارگزاری به شما این اجازه را می‌دهد که از او قرض بگیرید و در پایان روز دوباره سهام مورد نظر را به کارگزار پس دهید.
در این صورت شما در ابتدای معاملات روز سهام قرض گرفته شده از کارگزار را به فروش می‌رسانید با این امید که قیمت آن کاهش خواهد یافت و دوباره آن را در قیمت‌های پایین‌تر بازخرید می‌کنید. اگر قیمت سهام مورد نظر کاهش یافته باشد، شما ارزان‌تر از قیمت فروش آن را خریداری می‌کنید و به کارگزار تحویل می‌دهید. مابه‌التفاوت قیمت فروش سهام و بازخرید آن سود شما خواهد بود. اما اگر بر خلاف پیش‌بینی شما قیمت سهام افزایش یافته باشد، شما مجبور خواهید بود تا سهام مورد نظر را با قیمتی گران‌تر خرید کنید و به کارگزار تحویل دهید. در این صورت شما با زیان از معامله خارج خواهید شد.

آخرین مطالب

شارژ حساب فیبوگروپ با ارزان ترین نرخ بازار

از نرخ های بسیار بسیار رقابتی و ارزان ما برای شارژ حساب فارکس خود در بروکر فیبوگروپ بهره مند شوید

فروش استقراضی چیست و چگونه از این روش در بورس تهران سود کنیم؟

فروش استقراضی یا تعهدی (Short Selling) سال‌هاست که در بازارهای بورس بین المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد و یکی از مهمترین ابزارهای مالی هست که با استفاده از آن میشود از افت قیمت سهام هم سود برد. ایجاد این امکان سالها مورد تقاضای اهالی بازار بورس ایران بوده و حالا خوشبختانه در فاز اول برای 5 نماد در بورس در 5 صنعت شامل نمادهای سفارس، وتجارت، وساپا، فاراک و فملی. و 3 نماد در فرابورس در شرکت فرابورسی هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو ) ، بیمه پاسارگاد و سرمایه گذاری مس سرچشمه هم این امکان فراهم شده و از سال بعد هم به تدریج برای سایر نماد ها فعال خواهد شد.

اضافه شدن این ابزار در بلند مدت سه مزیت بسیار مهم برای بورس تهران در پی خواهد داشت. اول اینکه وقتی بتوان از افت قیمت هم سود کرد قطعا سرمایه های بیشتری جذب بازار میشود و به افزایش نقدینگی و رونق بازار بورس کمک خواهد کرد. دوم اینکه از شدت فرسایشی بودن بازار ریزشی (مشابه سال های 93 و 94) کم خواهد شد و سیکل‌های افزایش و کاهش قیمت کوتاه‌تر میشود که موجب افزایش سرعت گردش سرمایه در بازار شده و در نهایت به سود بیشتر سهامداران فرصت‌شناسی که از این ظرفیت استفاده می کنند منجر خواهد شد و سوم از هیجان بازار در شرایط مختلف کم میکند و عمق تحلیلی بازار را افزایش میدهد.

البته طبیعتا این ابزار در کوتاه مدت با چالش هایی هم مواجه خواهد بود. مورد اول ظرفیت هسته معاملات هست که در حال حاضر نیز در زمان‌های پیک معاملات با اختلال مواجه میشود. اینکه چه سهام یا سهام‌هایی برای استفاده از این ابزار مناسب است و چالش های نظارت بر آن بخصوص در معاملات سهامداران عمده از مواردی هست که توجه بیشتر مسئولین را میطلبد.
اما مکانیزم کار به چه صورت هست؟

فرض کنید که شما با بررسی سهم x متوجه میشوید که این سهم خیلی بیشتر از ارزش ذاتیش در بازار با قیمت 1000 تومن معامله میشود و احتمالا قیمتش بزودی با افت مواجه خواهد شد. بنابراین قیمت فعلی، ماکزیمم قیمت هست و برای فروش مناسب! اما شما این سهم را ندارید که بفروشید. در این شرایط کارگزاری سهم را از دارنده سهم قرض میگیرد و به مالک سهم این اطمینان رو میدهد که سهم را به همان میزان در آینده به او بازمی‌گرداند (یا خودش به شما قرض میدهد). به فرض کارگزاری 100 سهم رو به شما میده تا بفروشید. در ادامه حدس شما درست از آب درمیاد و قیمت افت می کند و از 1000 تومن به 500 تومن میرسد. شما 100 سهم رو 100.000 تومن فروخته بودید و الان با 50.000 تومنش مجددا 100 سهم رو میخرید و به کارگزاری پس میدید (قرضتون ادا شد!) و 50.000 تومن هم میمونه براتون به عنوان سود از این معامله.

در حالت معکوسش ممکنه قیمت سهم بالا برود، فرض کنید قیمت میرسه به 1200 تومن. شما 100 سهم رو فروخته بودید به 100.000 تومن و حالا باید با 120.000 تومن دوباره همان 100 سهم رو بخرید و به کارگزاری پس بدید. بنابراین 20.000 تومن ضرر کردید. این مکانیزم البته سال ها توسط دلال های دلار و سکه در بازار فردوسی و سایر نقاط کشور پیاده میشود و اصطلاحا بهش میگن خالی فروشی!

امیدواریم که از این مقاله استفاده کافی رو برده باشید. در این صورت لطفا برای دوستانتان نیز باشتراک گذارید.

انجمن خبرگان بورس‌ تهران

برای کسب حداکثر سود در بازار بورس تهران به چه چیزهایی نیاز داریم؟ شما برای موفقیت در این بازار چقدر آماده و مسلط هستید؟
در انجمن خبرگان بورس تهران ما پرتفوی از سهام ها به همراه زمان خرید و فروش را به شما خواهیم داد و همچنین اخبار مهم پیش روی بازار سرمایه توسط اساتید بررسی و سهام‌های روبه رشد آینده مورد تحلیل قرار می گیرد. در آخر تمام تحلیل های و اشکالات شما توسط اساتید برطرف شده یا در تالار گفتگو پاسخ داده می شود.

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

به عنوان یک سرمایه‌گذار در بازارهای مالی، حتماً می‌دانید که معاملات بازار سرمایه بر مدار نوسانات روزانه حرکت می‌کند. همین موضوع باعث شده تا ریسک و بازده جزء جدایی‌ناپذیر این بازار باشد. اغلب سهامداران برای به حداقل رساندن زیان و سود بیش‌تر به دنبال پیش‌بینی جهت نوسانات هستند. بورس اوراق بهادار تهران، به‌عنوان بورس پیشتاز، در طراحی ابزارهای نوین مالی، در راستای پاسخ به نیاز سرمایه‌گذاران، با سلایق گوناگون، تاکنون ابزارهای مختلفی را فروش استقراضی چیست؟ متناسب با پیش‌بینی سرمایه‌گذاران مانند انواع اوراق بدهی، قرارداهای مشتقه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معرفی کرده است. اخیراً و در همین راستا، ساز و کاری جدید برای افرادی که پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها کاهشی باشد، طراحی شده است. این ساز و کار که «فروش تعهدی» نام دارد، به این صورت است که می‌تواند در روندهای نزولی قیمت، برای سهامداران فرصت سودآوری ایجاد نماید. اما فروش تعهدی سهام در بورس چیست و چه کمکی به بازار سرمایه خواهد کرد؟

برای دریافت پاسخ این سوالات، با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید.

دوستان، دقت باشید که «فروش تعهدی سهام در بورس تهران» و «فروش استقراضی»، دو اصطلاح متفاوت از هم هستند. پس این دو را به جای یکدیگر به کار نبرید! (دلیلش را هم در ادامه به صورت کامل توضیح خواهیم داد).

فروش استقراضی چیست؟

فروش استقراضی

فروش استقراضی (Short Selling)، به عنوان یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری در بورس‌های جهانی است که مانند فروش تعهدی سهام در بورس به کمک آن می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. به این‌صورت که مثلاً سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالاً نزولی خواهد شد. در چنین حالتی، شخص می‌تواند بدون آن‌که سهام شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، آن را از مالک آن قرض کرده و پس از طی یک دوره‌ی زمانی خاص، مجدداً همان تعداد سهم را به همراه بهره‌ای (میزان بهره از قبل مشخص می‌شود.) که از سهم برده به مالک پرداخت نماید. در این روش از سرمایه‌گذاری، متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین، سود می‌برد. در نهایت، بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل خواهد شد.

ساز و کار فروش استقراضی به چه صورت است؟

در روش فروش استقراضی، مالکان برای آنکه تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند، از طریق کارگزاری به منظور ارائه‌ی سهام برای فروش استقراضی، مانند فروش تعهدی سهام در بورس درخواستی را مطرح می‌کنند. در چنین حالتی سهم وارد وضعیت معاملاتی استقراضی خواهد شد. پس از مدتی که کارگزاران شخص متقاضی را شناسایی کنند، سهام مالک را به وی قرض می‌دهند. سپس متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام کرده و مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. این را هم بگوییم که متقاضی موظف است تا مبلغی را به عنوان وجه تضمین (علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام)، نزد کارگزار محفوظ داشته باشد. اما چرا این کار صورت می‌گیرد؟ برای اینکه اگر متقاضی سهام مالک را بازنگرداند، از وجه تضمین استفاده شود.

مبلغ ماحصل از فروش سهام، طی دوره‌ی استقراض، توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار (بر خلاف فروش تعهدی سهام در بورس ایران)، به مالک پرداخت خواهد شد. گاهی هم به‌منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان (البته در صورتی‌که مالک سهام تمایل داشته باشد)، مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند، همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن، به‌عنوان سودی برای متقاضی خواهد بود. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد که در این‌صورت زیان می‌کند. لازم به ذکر است که تمام حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای، در مدت زمان فروش استقراضی محفوظ خواهد ماند.

آیا فروش استقراضی، روش پرریسکی است؟

بله! در کل فروش استقراضی، معامله‌ای بسیار پرمخاطره است. چرا که خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و نیاز به زمان‌بندی دقیق دارد. به علاوه، از آنجایی که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، مشخص می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری در این روش به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار می‌توانند از این روش کسب سود کنند.

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

فروش تعهدی سهام در بورس

فروش تعهدی سهام در بورس از جمله ابزارهای مالی مشابه با فروش استقراضی می‌باشد که برای کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، فروش استقراضی به نوعی ربا محسوب می‌شود. بنابراین با توجه به مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است که این تغییرات در قالب عقد فروش استقراضی چیست؟ وکالتنامه فی‌مابین مالک سهام و متقاضی می‌باشد. به این صورت که سرمایه‌گذار با دریافت وکالت‌نامه از مالک سهام، نسبت به فروش سهام وی اقدام می‌کند. این روش که در بازار بورس ایران مرسوم است را فروش تعهدی می‌گویند. به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه‌ی مقابل آن است و از ریسک بالایی برخوردار است.

ساز و کار فروش تعهدی سهام در بورس به چه صورت است؟

با استفاده از فروش تعهدی سهام در بورس سرمایه‌گذاری که مالک سهام است، می‌تواند سهامش را در قالب یک قرارداد در اختیار شخص دیگر قرار دهد. این فرد هم می‌تواند همان سهام را در بازار فروخته و در صورت کاهش قیمت‌ها سود به دست آورد و هر وقت که مالک اصلی سهمش را بازخواست آن را به قیمت روز خریده و به وی تحویل دهد. فرآیند فروش تعهدی هم توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه‌ی معاملات بر خط سهام مدنظرشان را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند. نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه‌ی تنفس هم از جمله مواردی هستند که باید توسط مالک در سامانه تامین ثبت شوند.

متقاضیان، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

حال در رابطه با روش فروش تعهدی سهام در بورس این سوال مهم پیش می‌آید که فرد متقاضی چطور از سهامی که متعلق به دیگری است و آن را فروخته و علاوه براین هر وقت هم که مالک سهام اراده کند، باید سهام وی را به طور کامل برگرداند، سود خواهد برد؟

خب ببینید، شخصی وارد قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس می‌شود که روند بازار را کاهشی می‌داند. بر همین اساس هم سهم مدنظر را از مالک آن در قالب قرارداد فروش تعهدی و به صورت وکالتی در اختیار می‌گیرد و به وکالت از صاحب اصلی، آن سهام را در بازار می‌فروشد. اگر این شخص، کاهش قیمت سهام را درست پیش‌بینی کرده باشد، سودی معادل مابه‌تفاوت قیمت فروش سهم و قیمت خرید مجدد آن را به دست می‌آورد. اما اگر بعد از فروش سهم، نوسان قیمت آن برخلاف پیش‌بینی‌اش مثبت شود، متقاضی ضرر می‌کند. چرا که باید سهم را با قیمت بالاتر از مبلغی که آن را فروخته تهیه و در اختیار مالک قرار دهد.

مالکان سهام، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

مالکانی که قصد فروش سهامشان را تا مدت مشخصی ندارند، به کمک ابزار فروش تعهدی سهام در بورس می‌توانند سهام خود را به‌صورت وکالتی در اختیار فروش استقراضی چیست؟ فعالان بازار قرار داده و از محل وجوه آن سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کنند. به این ترتیب، آن‌ها علاوه بر تملک سهم و پایبندی به استراتژی‌های معاملات شخصیشان، مبلغی بابت اینکه سهامشان را در اختیار سهامدار دیگری قرار می‌دهند، به دست خواهند آورد.

چگونگی پایبندی به قواعد قرارداد فروش تعهدی

رعایت اصول قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس با دریافت مبلغی تحت عنوان وجه تضمین از متقاضی، ضمانت می‌شود. این مبلغ بر اساس روند قیمت سهم به‌روزرسانی می‌شود. بدین ترتیب مالک اصلی سهام بابت عدم تعهد وکیل یا متقاضی، هیچ نگرانی نخواهد داشت و هروقت که اراده کند، سهام وی به او بازگردانده خواهد شد. پس در این صورت، تمام اجزا و عناصر فروش تعهدی، مانند یک دومینو عمل می‌کنند که به زیبایی برای بازار سرمایه، فرصت‌سازی خواهند کرد!

روش‌های مشابه فروش تعهدی و فروش استقراضی

علاوه بر روش‌های فروش تعهدی سهام در بورس ایران و فروش استقراضی در بورس‌های جهانی، «فروش قرارداد آتی» و «خرید اختیار فروش» هم از ابزارهای مالی هستند که مشابه این دو روش عمل می‌کنند و با استفاده از آن‌ها نیز می‌توان به کسب سود فروش استقراضی چیست؟ در بازارهای نزولی پرداخت. در ادامه توضیح مختصری راجع به هرکدام از این روش‌ها آورده‌ایم.

۱. فروش قرارداد آتی: در این روش هم اگر سرمایه‌گذار معتقد باشد که سهام شرکت یا کالایی در سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند، اقدام به اخذ حق فروش قرارداد آتی با پرداخت وجه تضمین خواهد کرد. این روش برخلاف فروش استقراضی سررسید مشخص دارد و وجه تضمین آن کمتر است. در زمان سررسید هم اگر قیمت سهم پایین‌تر از رقمی باشد که متقاضی پیش‌بینی کرده‌ است، سود و اگر بالاتر رود ضرر خواهد کرد.

۲. خرید اختیار فروش: این روش هم پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهم یا کالایی مثلا سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند. به همین منظور اختیار فروش سهم یا کالا را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) خریداری می‌کند. همانند فروش تعهدی سهام در بورس و روش قبلی، در این روش هم اگر موقع سررسید سهام، قیمت هر سهم کمتر از رقم اعمال باشد، از مابه تفاوت آن سود دریافت می‌شود. اما اگر قیمت سهم از رقم مشخص شده، بیشتر شود اختیار فروش متقاضی باطل خواهد شد. یکی از تفاوت‌های این روش با فروش استقراضی این است که فروش استقراضی سررسید مشخص ندارد و روزانه قیمت سهم توسط کارگزار چک می‌شود. اگر قیمت سهم افزایش یابد و از وجه تضمین بیشتر شود به فروشنده سهم اعلام می‌شود یا وجه تضمین را افزایش دهد و یا سهام را به مالک بازگرداند اما در روش اختیار فروش تا موعد سررسید حق فروش وجود ندارد.

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

استفاده از ابزارهای فروش استقراضی یا فروش تعهدی سهام در بورس و دیگر روش‌هایی که به‌منظور کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرند، منجر به ایجاد «بازار دوطرفه» خواهد شد. اما منظور از بازار دوطرفه چیست؟ بازار دوطرفه، یعنی بازاری که در آن (بر خلاف بازار یک‌طرفه)، هم از رشد سهام می‌توان سود برد و هم از ضرر آن. معمولاً در بورس‌های پیشرفته‌ی جهان، بازار سهام دوطرفه است. مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش شدید نقدشوندگی در بورس
• امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
• پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری
• جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکت‌های مختلف
• جلوگیری از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها در روزهای صعودی بازار
• کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی مورد استفاده در سراسر جهان

اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس، اگر محدودیتی ایجاد نشود، دوطرفه بودن بازار، می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و درنتیجه امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. البته با اتخاذ تصمیمات دقیق‌تر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگ‌سازی، بازار دوطرفه می‌تواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند و عده‌ی بیش‌تری به آن اعتماد کنند. به همین منظور بهتر است نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ ، به بررسی یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای نزولی به نام فروش تعهدی سهام در بورس پرداختیم و گفتیم که ساز و کار این روش برگرفته از فروش استقراضی در بورس فروش استقراضی چیست؟ جهانی است. اما برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیته‌ی فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. همان‌طور که گفته شد، ریسک سرمایه‌گذاری در این روش، همانند فروش استقراضی خیلی بالاست و لذا در صورتی که تمایل به استفاده از این روش دارید باید به مهارت بالایی در تحلیل دست یافته باشید. چراغ ، به‌عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.

فروش استقراضی

فروش استقراضی معامله‌ی بسیار پرمخاطره‌ای است چراکه خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و به زمان‌بندی دقیق نیاز دارد. فروش تعهدی یا استقراضی یکی از ابزارهای مالی در بورس‌های جهانی می‌باشد که با استفاده از آن می‌توان در شرایطی که انتظار افت قیمت سهم را داریم، سود کسب کنیم.

یکی از مهم‌ترین مزایای بازار دو طرفه این است که می‌تواند جلوی حبابی شدن بازار و رشد غیرمنطقی قیمت سهام را بگیرد و سرمایه‌گذار با تحلیل شرایط بازار می‌تواند در بازار نزولی نیز سود کسب کند.

در فروش استقراضی سهمی را قرض کرده و در قیمت‌های بالا می‌فروشیم، سپس در قیمت‌های پایین می‌خریم و به قرض‌دهنده پس می‌دهیم و اختلاف قیمت ناشی از این خرید و فروش را سود شناسایی می‌کنیم.

در بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد. در فروش استقراضی می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. به این‌صورت که فردی پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد.

در این حالت سرمایه‌گذار بدون آنکه سهام آن شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، می‌تواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم به علاوه بهره آن را به مالک پرداخت کند.

میزان بهره نیز از قبل مشخص می‌شود. در این‌صورت متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین سود می‌کند. در این حالت بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل می‌شود.

فروش استقراضی همواره محدود به دارایی‌هایی است که در بازارهای اوراق بهادار، کالا و ارز مبادله می‌شوند و حجم ورود خروج این دارایی‌ها در آن بازار، هر زمان قابل کنترل باشد، تا خرید مجدد دارایی قرض گرفته شده در هر زمان لازم امکان پذیر باشد. چون این نوع دارایی‌ها مثلی هستند، هر دارایی از همان نوع که خریداری شود می‌تواند به قرض دهنده به عنوان عوض قرض داده شود.

به فروش تعهدی سهام، Short selling یا فروش استقراضی نیز می‌توان گفت.

فرآیند الگوی فروش استقراضی

معمولا فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به این صورت که صاحبان سهام تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض می‌دهند. برای این‌کار حتما باید درخواست ارائه سهام برای فروش استقراضی به کارگزاری داده شود تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی ‌شوند.

کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض می‌دهند. پس از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند، مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. متقاضی علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام، موظف است مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد فروش استقراضی چیست؟ کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.

در مدت زمان استقراض مبلغ حاصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن به مالک پس از کسر کارمزد کارگزار پرداخت می‌شود. در صورت تمایل مالک سهام و به منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند.

پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن سودی برای متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، پس در این‌صورت زیان می‌کند.

مراحل کلی فروش تعهدی یا استقراضی در بازار بورس

1. قرض گرفتن سهم از مالک آن
2. فروش سهم در قیمت‌های جاری بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک)
3. منتظر ماندن متقاضی برای کاهش قیمت سهم
4. خرید آن سهم از بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک)
5. بازگرداندن سهم به مالک آن
6. شناسایی سود معامله توسط متقاضی از مابه‌التفاوت این خرید و فروش

فرمول محاسبه‌ی سود متقاضی در فروش تعهدی

(A – B) × N = سود معامله

A = قیمت خرید
B = قیمت فروش
N = تعداد سهام

مثال: فرض کنید قیمت سهم فولاد ۵۰۰ تومان است؛ طبق تحلیل، پیش‌بینی می‌کنیم قیمت سهم فولاد کاهش خواهد یافت:

1. ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را از یکی از سهامداران قرض می‌کنیم.
2. ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را با قیمت فعلی (۵۰۰ تومان) می‌فروشیم.
3. منتظر می‌مانیم تا قیمت سهم فولاد مثلاً پس از یک هفته با ۱۰۰ تومان کاهش، به ۴۰۰ تومان برسد.
4. ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را با قیمت ۴۰۰ تومان از بازار خریداری می‌کنیم.
5. ۱۰۰۰۰ سهم فولاد را به صاحب آن (قرض دهنده) برمی‌گردانیم و مابه‌التفاوت این خرید و فروش را به عنوان سود این معامله شناسایی می‌کنیم.

(۵۰۰ – ۴۰۰) × ۱۰۰۰۰ = ۱۰۰۰۰۰۰

مزایای فروش تعهدی

فروش تعهدی به عنوان یکی از روش‌های خرید و فروش سهام مزایا و معایب خاص خود را دارد:

• می‌تواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام می‌شود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
• افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب می‌کنند می‌توانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش دهند.
• خرید و فروش تعهدی در واقع بازار بورس را به بازاری دو طرفه تبدیل می‌کند که باعث بالا رفتن کیفیت بازار می‌شود.

کارکرد فروش استقراضی چیست؟

در بازارهای سرمایه همواره سرمایه گذاران اقدام به ارزیابی سهام میکنند و زمانی که انتظار دارند قیمت سهمی در آینده افزایش یابد یا به عبارت دیگر هنگامی که بر این باورند قیمت سهم پایین تر از ارزش ذاتی آن است، اقدام به خرید آن سهم می کنند.

در مقابل در مواقعی که سرمایه‌گذاران بر این باورند که قیمت سهم کاهش می یابد دیگر نمی توانند با خرید سهام سود کسب کنند و به این منظور به دنبال روشها و ابزارهایی برای کسب سود از بازار نزولی هستند .

از جمله ابزارهای مالی مورد استفاده برای کسب سود در بازارهای کاهنده استفاده از قراردادهای فروش استقراضی چیست؟ آتی و اختیار معامله است که معاملات آنها در بیشتر بورس‌های دنیا از جمله بورس اوراق بهادار تهران فراهم شده است.

یکی دیگر از ابزارهای مالی مورد استفاده برای کسب سود در شرایط افت قیمت‌ها فروش استقراضی است که در بسیاری از بورس‌های دنیا مورد استقبال سرمایه گذاران قرار گرفته است.

همچنین سرمایه‌گذاران می‌توانند برای پوشش ریسک معاملات خود از این ابزار استفاده کرده و خود را در مقابل نوسانات نامطلوب و قیمت اوراق بهادار پایه مصون نگه دارند.

البته در شرایطی که امکان استفاده از فروش استقراضی امکان پذیر نباشد و سرمایه‌گذار حرفه‌ای نباشد می‌تواند از دیگر ابزارهای مالی یاد شده برای کسب بازدهی در بازار نزولی استفاده کند. جزئیات مربوط به فروش استقراضی و ابزارهای جایگزین یاد شده در ادامه شرح داده شده است.

میزان ریسک سرمایه‌گذاری در فروش استقراضی چقدر است؟

با توجه به این‌که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، پس ریسک این عمل به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار می‌توانند از این روش سود کسب کنند.

فروش تعهدی چیست؟ بازار دو طرفه چه تاثیری بر بورس دارد؟

دنیای بورس | در بورس ایران علی‌رغم تلاش‌های انجام شده برای ارتقا کارایی و کیفیت در مقایسه با بورس‌های جهانی، همواره خلا برخی از ابزارها وجود داشته است. یکی از آن موارد این‌است که در بازار سهام ایران برخلاف سایر کشورها تنها می‌توان از رشد قیمت سهام سود کرد.

به این‌صورت که پیش‌بینی می‌شود که قیمت سهمی در آینده افزایش خواهد یافت یا به عبارتی سهمی ارزنده‌تر از قیمت فعلی است. در نتیجه با خرید و در نهایت افزایش قیمت سهم سود کسب می‌شود. اما در بورس بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه بورس‌های پیشرفته ابزاری تحت عنوان فروش استقراضی وجود دارد که در آن نزول قیمت سهم هم میتواند سود به همراه داشته باشد.

فروش استقراضی (Short Selling) چیست؟

در بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد. در فروش استقراضی می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد.

به این‌صورت که فردی پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد. در این حالت سرمایه‌گذار بدون آنکه سهام آن شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، می‌تواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم به علاوه بهره آن را به مالک پرداخت کند.

میزان بهره نیز از قبل مشخص می‌شود. در این‌صورت متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت فروش استقراضی چیست؟ بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین سود می‌کند. در این حالت بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل می‌شود.

فروش استقراضی چیست؟

سازوکار فروش استقراضی چیست؟

معمولا فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به این صورت که صاحبان سهام تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض می‌دهند. برای این‌کار حتما باید درخواست ارائه سهام برای فروش استقراضی به کارگزاری داده شود تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی ‌شوند. کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض می‌دهند.

پس از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند، مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. متقاضی علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام، موظف است مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.

الگوی فروش استقراضی متعارف در حالت کلی

در مدت زمان استقراض مبلغ ماحصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن به مالک پس از کسر کارمزد کارگزار پرداخت می‌شود. در صورت تمایل مالک سهام و به منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن سودی برای متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، پس در این‌صورت زیان می‌کند.

‎ لازم به ذکر است در مدت زمان فروش استقراضی کلیه حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای محفوظ خواهد ماند.

میزان ریسک سرمایه‌گذاری در فروش استقراضی چقدر است؟

با توجه به این‌که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، پس ریسک این عمل به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار می‌توانند از این روش سود کسب کنند.

روش‌های مشابه فروش استقراضی کدامند؟

فروش تعهدی، خرید اختیار فروش و فروش قرارداد آتی از ابزارهای مالی مشابه با فروش استقراضی هستند که هر سه برای کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فروش تعهدی چیست؟

با توجه به این‌که دریافت بهره در دین اسلام حرام است، به دلیل ربوی بودن فروش استقراضی و مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است. این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی مابین مالک سهام و متقاضی است.

به این صورت که سرمایه‌گذار به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند. به این روش فروش تعهدی گفته می‌شود.

سازوکار فروش تعهدی چیست؟

در این روش همانند فروش استقراضی سهامدار تصمیم می‌گیرد تا کل یا بخشی از سهام خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار افراد متقاضی قرار دهد. پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه تنفس توسط مالک در سامانه تامین ثبت می‌شود.

سازوکار فروش تعهدی (یک)

متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه معاملات بر خط سهام مد نظر را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند.

سازوکار فروش تعهدی (دو)

در این روش نیز همانند فروش استقراضی در طی مدت پول ماحصل از فروش سهم نزد مالک محفوظ می‌شود و مالک حق برداشت پول را ندارد و باید در روشی از پیش تعیین شده مانند سپرده‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت و یا اوراق با درآمد ثابت و. سرمایه‌گذاری و از سود دریافتی آن استفاده کند. البته اگر مالک تمایل داشته باشد می‌تواند مبلغی از سود خود را به مالک به عنوان مبلغ تشویقی پرداخت کند.

پس از سررسید زمان و یا خواست خود متقاضی یا مالک، متقاضی باید همان تعداد سهام را به مالک باز گرداند. البته اگر مالک پیش از موعد درخواست سهام خود را داشته باشد، پس فروش استقراضی چیست؟ از سپری شدن دوره تنفس که در ابتدا مشخص شده است، سهام به مالک بازگردانده می‌شود.

در این روش هم مانند فروش استقراضی اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام در زمان سررسید کاهش یابد، متقاضی سود خواهد کرد و در غیر اینصورت زیان می‌کند.

فروش تعهدی چیست؟ بازار دو طرفه چه تاثیری بر بورس دارد؟

فروش تعهدی چقدر ریسک دارد؟

به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه مقابل آن نیز از ریسک بالایی برخوردار است.

خرید اختیار فروش چیست؟

اختیار فروش هم مانند فروش استقراضی یک روش برای کسب سود در زمان نزولی شدن قیمت سهام است.

خریدار اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهم یا کالایی مثلا سه ماه دیگر کاهش پیدا می‌کند. به همین منظور اختیار فروش سهم یا کالا را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) خریداری می‌کند. برای مثال قیمت سهمی 400 تومان است، شما پیش‌بینی می‌کنید قیمت سهم سه ماه دیگر کاهش پیدا می‌کند. در اینصورت اختیار فروش را برای رسیدن به قیمت 380 تومان خریداری کرده و بابت هر سهم مثلا 20 تومان پرداخت می‌کنید. موعد سررسید سهام اگر قیمت هر سهم کمتر از رقم اعمال باشد از مابه تفاوت آن سود و اگر بیشتر شود اختیار فروش شما باطل می‌شود.

یکی از تفاوت‌های این روش با فروش استقراضی این است که فروش استقراضی سررسید مشخص ندارد و روزانه قیمت سهم توسط کارگزار چک می‌شود. اگر قیمت سهم افزایش یابد و از وجه تضمین بیشتر شود به فروشنده سهم اعلام می‌شود یا وجه تضمین را افزایش دهد و یا سهام را به مالک بازگرداند اما در روش اختیار فروش تا موعد سررسید حق فروش وجود ندارد.

فروش قرارداد آتی چیست؟

از فروش قرارداد آتی سهم نیز می‌توان از نزول قیمت سهام سود کسب کرد. به این صورت که شما معتقدید سهام شرکت یا کالایی در سه ماه آینده کاهش می‌یابد، حق فروش قرارداد آتی را با پرداخت وجه تضمین اخذ می‌کنید، در زمان سررسید اگر قیمت سهم پایین‌تر از رقمی باشد که شما پیش‌بینی کرده‌اید سود و اگر بالاتر رود ضرر خواهید کرد. این روش برخلاف فروش استقراضی سررسید مشخص دارد و وجه تضمین آن کمتر است.

بازار دوطرفه چیست؟

استفاده از ابزار فروش استقراضی یا فروش تعهدی و دیگر ابزاری که امکان کسب سود از نزول قیمت سهام را نیز فراهم می‌کند منجر به ایجاد بازار دوطرفه خواهد شد. به این معنی که برخلاف بازار یک طرفه که تنها می‌شود از رشد قیمت سهام سود برد، در بازار دوطرفه هم از رشد سهام و هم از افت سهام می‌توان سود کسب کرد. در بورس‌های پیشرفته جهان بازار سهام دوطرفه است. اما در ایران تاکنون بازار سهام یک طرفه بوده است.

بازار دوطرفه چه اثری بر بورس می‌گذارد؟

تاثیر ایجاد بازار دو طرفه در بورس را می‌توان از دیدگاه‌های متفاوت بررسی کرد. از یک سو منجر به افزایش نقدشوندگی و در نهایت کارایی بازار سهام خواهد شد، عرضه و تقاضا متعادل می‌شود، در روزهای صعودی بازار از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها جلوگیری خواهد کرد و در نتیجه مانع از حبابی شدن سهام شرکت‌ها می‌شود. همچنین به معامله‌گران حرفه‌ای بازار این امکان را می‌دهد تا از نتایج ارزیابی‌های خود در روندهای صعودی و نزولی بورس استفاده کنند و جایگاه تحلیل در بازار سهام ارتقا پیدا می‌کند.

اما از سوی دیگر در زمان فروش استقراضی چیست؟ رکود یا ریزش‌های سنگین بورس اگر محدودیتی ایجاد نشود می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. به همین منظور باید نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.

تجربه بورس‌های جهانی چطور بوده است؟

در سال‌های اخیر تلاش بسیاری در راستای ارتقای بازار سهام ایران در رقابت با بورس‌های جهانی شده است.

فروش استقراضی در بورس‌های جهانی علیرغم اینکه انتقاداتی همواره به آن وارد می‌شد، موفقیت‌آمیز و بسیار به آنچه از ابتدای اجرای طرح پیش‌بینی می‌شد نزدیک است.

البته فروش استقراضی می‌تواند تشدیدکننده یکسری بحران‌ها باشد، به همین منظور پس از بحران‌های سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میلادی، محدودیت‌های فروش استقراضی در بسیاری از بورس‌های دنیا افزایش پیدا کرده است.