مشخصات کالا در معامله سَلَف

اوراق سلف موازی، ابزاری نوین جهت تامین مالی

تاکنون طراحی‌های متفاوتی با استفاده از عقد پایه سلف در راستای ابزارسازی انجام شده است؛ ساختارمند و منضبط شدن قراردادهای سلف و بورسی شدن آن در بورس کالای ایران، انتشار صکوک(اوراق) سلف برای نخستین‌بار در بحرین و نیز استفاده از سازوکار سلف موازی در مالزی از این موارد مشخصات کالا در معامله سَلَف هستند. در تمامی این موارد یکی از مشکلات خریدارانی که وارد قرارداد سلف می‌شوند عدم‌وجود بازار ثانویه برای این قرارداد و عدم‌امکان نقدشوندگی آن تا سررسید به دلایل شرعی است. زیرا اگر خریدار، کالایی را به سلف خریده باشد، قبل از سررسید نمی‌تواند آن را بفروشد، نه به خود فروشنده و نه غیر او، مساوی قیمت معامله اول باشد یا غیرمساوی. بورس کالای ایران پس از سال‌ها استفاده از قراردادهای سلف به‌صورت ساختارمند در معاملات خود و انجام حجم قابل‌توجهی از معاملات بازار فیزیکی در این بورس در قالب این قرارداد، برای پاسخگویی به نیاز تامین مالی بخش صنعت اقدام به طراحی اوراق سلف موازی استاندارد کرد. در نخستین گام در فروردین1392 دستورالعمل معاملات سلف موازی استاندارد برای انتشار اوراق سلف روی کلیه کالاها در این بورس طراحی شد، که منجر به انتشار اوراق سلف روی سنگ‌آهن شرکت گل‌گهر در تیر1393 به مبلغ 83‌میلیارد تومان شد. اوراق سلف موازی استاندارد برای رفع مشکل نقدشوندگی معاملات سلف، به‌عنوان یک نوآوری جدید در بازار سرمایه مطرح شده است. این ابزار علاوه‌بر اینکه برای تولیدکنندگان کالاها امکان تامین مالی فراهم می‌آورد، یک ابزار سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار کالایی برای سرمایه‌گذاران نیز به‌شمار می‌رود.

براساس سازوکار معاملات سلف موازی مقدار معینی از دارایی پایه به فروش می‌رسد که وجه قرارداد مذکور باید نقدی پرداخت و دارایی پایه در سررسید مشخصی در آینده تحویل شود. در طول دوره معاملاتی قرارداد، خریدار سلف اول می‌تواند اقدام به فروش دارایی پایه به میزان خریداری‌شده در قرارداد سلف اول به شخص دیگری در قالب یک قرارداد سلف ثانویه کند. این قرارداد سلف ثانویه را سلف موازی می‌گویند. این فرایند می‌تواند به همین صورت ادامه یابد و خریدار سلف دوم نیز در قالب یک معامله سلف دیگر دارایی پایه به میزان خریداری‌شده را به فرد دیگری بفروشد؛ بدین‌ترتیب معاملات ثانویه سلف شکل می‌گیرد. این معاملات ثانویه سلف باید از هم مستقل باشند و فروشنده سلف ثانویه(خریدار سلف اولیه) به استناد گواهی سلف اول، خریدار سلف ثانویه را به فروشنده سلف اولیه جهت تحویل فیزیکی حواله می‌دهد. در این حالت پذیرنده حواله مسوولیت مراجعه به فروشنده اولیه را پذیرفته و حق‌رجوع به فروشنده در معامله ثانویه را ندارد. این دو قرارداد سلف از یکدیگر کاملا مستقل هستند. لذا به سلف‌هایی که بعد از سلف اول منعقد می‌شود، سلف موازی گفته می‌شود و از آنجایی که در فرایند انتشار این اوراق باید دارایی پایه و مشخصات آن ازجمله اندازه قرارداد، نوع دقیق دارایی پایه و. استاندارد شده باشد، به آن سلف استاندارد گفته می‌شود که البته این سازوکار معاملاتی به اختصار به سلف موازی مشهور است. در این مشخصات کالا در معامله سَلَف صورت الگوی معاملات سلف موازی استاندارد را می‌توان به‌صورت زیر ترسیم کرد:

سازوکار سلف موازی در دو دوره زمانی مختلف در کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار مطرح شده است که نخستین مورد در تاریخ 16/05/1387 بوده که در آن کلیات سلف موازی مورد تایید قرار گرفته است و در جلسات دیگری که منتهی به 30/09/1390 شده است سلف موازی با تفصیل بیشتری بحث شده و جزییات آن مورد تصویب قرار گرفته و تایید شده است.

سلف موازی استاندارد می‌تواند دو کارکرد اساسی داشته باشد و با دو الگوی متفاوت مورد استفاده قرار گیرد. الگوی اول برای مقاصد تامین مالی کوتاه‌مدت و مستمر که عمدتا برای تامین سرمایه در گردش مورد استفاده است، و الگوی دوم برای مقاصد تامین مشخصات کالا در معامله سَلَف مالی بلندمدت و طرح‌های توسعه‌ای. اگرچه چنین تفکیکی در دستورالعمل معاملات وجود ندارد ولی باتوجه به منطق تامین مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت به لحاظ عملیاتی این تفکیک متصور است. درصورتی که سلف موازی به‌صورت کوتاه‌مدت منتشر شود، تا حد زیادی تغییرات قیمت دارایی پایه و درنتیجه بازدهی این اوراق برای خریدار و نیز هزینه‌های تامین مالی برای فروشنده قابل محاسبه خواهد بود.

اما در الگوی اوراق سلف بلندمدت، نوسانات غیرقابل‌پیش‌بینی قیمت کالا ممکن است ریسک شدیدی را به فروشنده یا خریدار این اوراق تحمیل کند.

لذا برای جذاب‌تر کردن این اوراق بلندمدت برای خریدار و نیز پوشش ریسک طرف عرضه‌کننده اوراق، اختیار تبعی روی این اوراق قابل تعریف است.

به‌این‌ترتیب که براساس مصوبه کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار «خریداران و فروشنده سلف کالا ضمن قرارداد سلف کالا شرط می‌کنند که خریدار سلف حق‌اختیار فروش مقدار معینی از کالا را به قیمت معین در سررسید داشته باشد و فروشنده نیز حق‌اختیار خرید مقدار معینی کالا را به قیمت معین در سررسید داشته باشد. همچنین عرضه‌کننده سلف ضمن قرارداد سلف کالا اجازه می‌دهد که خریدار سلف این دو اختیار را به خریدار سلف موازی کالا منتقل کند.»

مشخصات کالا در معامله سَلَف

معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران:

انتشار اوراق سلف موازی خودرو در بورس کالا تصویب شد

پس از عرضه های فیزیکی نوبت به تامین مالی رسید

عصر خودرو- معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران گفت: هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالای بورس کالای ایران با انتشار اوراق سلف موازی استاندارد خودروی وانت کارا به ارزش ۲۰۰۰ میلیارد تومان از سوی گروه بهمن موافقت کرد.

به گزارش پایگاه خبری «عصر خودرو» به نقل از کالاخبر، سید جواد جهرمی اظهار داشت: تیرماه امسال در شورای عالی بورس، طرح عرضه خودرو در بورس کالای ایران مورد تصویب قرار گرفت و همان زمان بحث تامین مالی خودروسازان علاوه بر عرضه های فیزیکی مطرح شد که این موضوع به تازگی مورد تصویب هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالای بورس کالای ایران قرار گرفت.

او افزود: گروه بهمن مجوز انتشار 2000 میلیارد تومان اوراق سلف موازی استاندارد خودروی «وانت کارا2000» را به منظور تامین مالی اخذ کرد تا پس از طی کردن مراحل لازم، زمان انتشار این اوراق اعلام شود.

معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران گفت: تامین سرمایه در گردش و حل مشکل نقدینگی خودروسازان، برنامه ریزی برای تولید، تکمیل طرح های توسعه ای خودروسازان، مشارکت خریداران در سود حاصل از تولید، رشد جذابیت سرمایه گذاری در صنعت خودرو و ایفای تعهدات فروش و تحویل خودروسازان از جمله مزایای مشخصات کالا در معامله سَلَف انتشار اوراق سلف موازی استاندارد خودرو در بورس کالا به شمار می رود.

جهرمی در پایان تصریح کرد: مشخصات قرارداد و نحوه انجام معاملات اوراق سلف موازی خودروی وانت کارا در امیدنامه آن و در زمان انتشار این اوراق در سایت بورس کالای ایران اطلاع رسانی خواهد شد.

دانلود با کیفیت

برای آگاهی از تازه های جهان خودرو، جدیدترین قیمت ها و بازار خودرو ایران اینستاگرام خودرو امروز را دنبال کنید

بورس کالای ایران چیست | صفر تا صد بورس کالا

بازار مالی انواع مختلفی دارد، مانند بورس سهام و اوراق بهادار ، بورس آتی کالا ، بورس کالای ایران ، بورس انرژی و اخیرا بورس مسکن. بورس ایران نیز شامل بورس هایی است که نام برده شد. شرایط معامله در هر بورس متفاوت است و طبق ضوابط و شرایط آن بازار مشخص می شود. آگاهی از شرایط بازارهای مختلف به سرمایه گذاران بورسی کمک می کند که بتوانند به راحتی از مزایای معامله در بورس بهره ‌مند شوند. بورس کالای ایران هم ضوابط خاص خود را دارد که قصد داریم در این مطلب آموزشی جامع، صفر تا صد بورس کالای ایران را بررسی کنیم و ببینیم که بورس کالا چیست و به چه صورت کار می کند و سرمایه گذاری در آن چه مزایا و محدودیت هایی دارد، پس به هیچ عنوان این مطلب رو از دست ندهید.

بورس کالای ایران

بازار سرمایه به چهار دسته بازار بورس، فرابورس، کالا و انرژی تقسیم ‌بندی می ‌شود. بورس کالا مانند بورس، فرابورس و بورس انرژی، متشکل و سازمان‌ یافته است و در آن کالاهای معینی خرید و فروش می شوند. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر سال ۸۵ با ترکیب بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره ‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد. در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به خرید و فروش می نمایند.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، مشاوره خرید، آموزش های رایگان بورسی و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

تولیدکنندگان می ‌توانند با استفاده از ابزارهای داد و ستد در بورس، در برابر نوسانات قیمت ایمن شوند. بازرگانان نیز قادرند با همین روش با اطمینان خاطر بیشتری از قیمت ‌های آتی برای صادرات و واردات محصولات موردنظر خود تصمیم‌ گیری کنند. شایان ذکر است به این منظور که بتوانید در این بازار به فعالیت بپردازید، باید کد دریافت نمایید. این کد با کد بورسی فرق می کند. این مرحله فقط برای یک ‌بار صورت می پذیرد و ضرورت دارد هر خریداری در بورس کالا، از طریق کارگزار خود اقدام به دریافت کد بورس کالا کند.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا بازار هدفمندی است که در راستای رفع کاستی‌ های بازارهای سنتی به وجود آمده است و با هدف تسهیل و توسعه مبادلات کالایی در بازارهای مالی پیشرفته، در حال فعالیت است. بازار بورس کالا با هدف رفع کاستی‌ های بازار سنتی برای توسعه مبادلات کالایی و اضافه کردن کاربردهای بیشتر جهت ایجاد بستری جامع ایجاد شده است. بورس کالا یکی از ۵ بورس فعال در ایران است. در سال ۱۳۸۲ شورای عالی بورس اقدام به راه‌اندازی و گسترش بورس‌ های کالایی در ایران کرد.

بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ شروع به فعالیت نمود. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با ترکیب بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و بعد از پذیره ‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار شروع کرد.

چنانچه بخواهیم یک تعریف ساده از بورس کالا بیان کنیم، باید گفت که بورس کالا فضایی است برای مجموعه ‌ای از عرضه‌ کنندگان و تقاضاکنندگان که برای خرید و فروش کالای خاصی به اشکال گوناگون با توجه به ماهیت کالا به آن بازار وارد می ‌شوند. همچنین یکی دیگر از قابلیت های این بازار که می ‌توان به این تعریف اضافه کرد، قانونمند بودن این بازار به حساب می آید. شاید اگر هدف این بازار را به این تعریف اضافه کنیم، تعریف ما از بازار بورس کالا کامل تر گردد.

چه افرادی به بورس کالا مراجعه می کنند؟

1. گروه اول افرادی هستند كه قصد دارند از ريسک نوسان كاذب قيمت‌ ها در امان باشند. در حقیقت بورس ‌های كالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک توليدكنندگان كالا و مصرف‌ كنندگان عمده در بازار شناخته می ‌شود.
2. گروه دوم بر خلاف گروه اول، از نوسانات قيمت بهره می برند و سود خود را حداكثر می ‌كنند. در بورس ‌های كالا، اين گروه با نام سوداگران معروف شده اند.

شیوه انجام داد و ستد در بورس کالا

داد و ستد کالاها در بورس کالای ایران طی مراحل زیر صورت می پذیرد :

۱) انتخاب کارگزار؛ از آنجایی که تمام بورس های دنیا، کارگزار محور هستند، بنابراین در هیچ بورسی امکان معامله مستقل برای معامله گران مشخصات کالا در معامله سَلَف وجود ندارد و حتما باید هر گونه خرید یا فروش از طریق یک کارگزار، انجام شود و از همین روی نخستین گام هر معامله گر در بورس انتخاب کارگزار خواهد بود.

۲) تکمیل فرم ثبت سفارش نزد کارگزار همراه با پیشنهاد قیمت

۳) واریز حداقل سپرده مورد نیاز معامله به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای

۴) انتقال سفارش مشتری به تالار معاملات به وسیله کارگزار

۵) شرکت در حراج به وسیله کارگزار و انجام معامله در تالار

۶) واریز باقیمانده وجه معامله پس از کسر سپرده اولیه به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای

۷) تسویه اسنادی معاملات در اتاق پایاپای و صدور اسناد معاملاتی

۸) تسویه مالی معاملات در اتاق پایاپای

۹) نقل و انتقال وجوه پس از کسر هزینه ‌ها به حساب معامله ‌گران به وسیله حساب بانکی

اهداف اصلی ایجاد بورس کالا

• کشف قیمت کالاها به شکل رقابتی
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک
• قابلیت انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب
• ایجاد بازاری منسجم و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا
• حذف واسطه‌گری در معاملات و خریدوفروش مستقیم میان فروشنده و خریدار
• سامان‌ دهی بازار کالاهای خاص مانند محصولات فلزی کشاورزی، انرژی و پتروشیمی

نحوه انجام معاملات در بورس کالا

1. در نخستین گام متقاضی می بایست درخواست خرید و یا فروش را به کارگزار اعلام کند و سپس کارگزار سفارش متقاضی را در تالار معاملات قرار دهد.
2. در گام دوم، سفارش متقاضی در تالار معاملات بورس کالا ثبت شود و به روش حراج آماده معامله خواهد بود.
3. در قدم سوم و بعد از ثبت سفارش، داد و ستد شروع می شود، سپس گزارش نهایی که شامل وضعیت سپرده های لازم، کارمزد معامله و تسویه روزانه است برای کارگزار ارسال می گردد.
4. در نهایت و در قدم چهارم اتاق پایاپای، حساب های خود را با همه کارگزاری ها، تسویه کرده و متقابلا کارگزار هم حساب خود را با متقاضی تسویه می کند و در انتها آگهی انجام معامله برای متقاضی ارسال می شود.

شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

در انعقاد هر کدام از قراردادها موارد زیر باید به صورت دقیق مشخص گردد؛

• واحد پول
• تاریخ تحویل
• انبار یا محل تحویل
• استاندارد و ابعاد کالا
• مقدار کالای مورد معامله
• استاندارد تحویل و نوع بسته‌بندی
• واحد اندازه‌گیری کالای مورد معامله
• زمان معامله شامل روز و ساعت معامله
• مشخصات دقیق کالا و نوع قرارداد مورد معامله

انواع قراردادها در بورس کالای ایران

قرارداد نقدی : در این نوع قرارداد، پرداخت بها و تحویل کالا در زمان معامله صورت می پذیرد.

قرارداد سلف : قراردادی است که طبق آن، بهای آن هنگام معامله و تحویل کالا در زمان معینی در آینده انجام خواهد شد.

قرارداد نسیه : در این قرارداد، کالا در زمان معامله تحویل داده می‌ شود، اما بهای آن در سررسید پرداخت خواهد شد.

قرارداد اختیار معامله : قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یک‌ طرف، اختیار خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌ کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم بندی می‌ شود. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد داد و ستد خواهند شد.

قرارداد آتی : قراردادی است که در آن، فروشنده متعهد می ‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می ‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌ شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به ‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می ‌شوند مبلغی را به‌ عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند. اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین را به هر مشخصات کالا در معامله سَلَف یک از طرفین پرداخت کند. در نهایت در سررسید بهای کالا تسویه خواهد شد.

قرارداد سلف استاندارد : قراردادی است که طبق آن عرضه ‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد می فروشد تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید. خریدار می ‌تواند معادل دارایی پایه خریداری ‌شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به‌اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می ‌شود.

گواهی سپرده کالایی : طبق مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که به وسیله انبارهای مورد تائید بورس صادر می ‌شود.

صندوق‌ های کالایی : صندوق کالایی قابل معامله یکی از ابزارهای مالی نوین است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می دهد که به‌ جای خرید و نگهداری کالای موردنظر و تحمل هزینه‌ های حمل‌ و نقل، انبارداری و خسارت های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ ها را بخرند. با خرید این اوراق، سرمایه‌ گذار در عین داشتن مالکیت کالای موردنظر، مسئولیت نگهداری ازآن کالا را بر عهده نخواهد داشت.

زمینه ‌های فعالیت بورس کالای ایران

1. معاملات مشتقه
2. کالاهای بازار فرعی
3. محصولات کشاورزی
4. محصولات شیمیایی و پتروشیمی
5. محصولات صنعتی، معدنی و کانی ‌های فلزی

مزایای سرمایه گذاری در بورس کالای ایران

• معافیت های معاملاتی برای انجام معامله
• حذف واسطه اضافی در راستای انجام معاملات
• شفافیت قیمت ها و خرید و فروش در بازار بورس کالا
• کشف قیمت کالا متاثر از روند عرضه تقاضا و نه به صلاحدید فروشنده
• اعتماد سازی مناسب به منظور انتقال سرمایه غیر فعال به بورس کالا
• عدم نگرانی از روند انجام فرآیند معاملاتی به دلیل نظارت کامل اتاق پایاپای
• سرعت بسیار بالای انجام معاملات در بورس کالا با استفاده از قوانین مزایده و مناقصه
• فراهم آمدن فضایی امن و مناسب برای خرید و فروش مستقیم میان خریدار و فروشنده
• اصالت کالاهای در حال معامله و همینطور فروشندگان احراز هویت شده و فعال در بورس کالا
• اطلاعات فروشنده و خریدار در معرض دید همگان قرار دارد و امکان تقلب بسیار پایین آمده است
• حرکت به سمت فرهنگسازی مناسب جهت انجام معاملات کالاهای فیزیکی در بازارهای الکترونیکی
• ارائه خدمات با نهایت شفافیت و صداقت در فرآیند انجام معامله، عدم دست کاری قیمت و یا ایجاد معاملات صوری
• جبران کردن خسارت های مربوط به کالای معامله شده، به وسیله اتاق پایاپای و عدم نیاز به مراجعه به دعاوی قضایی

محدودیت های سرمایه گذاری در بورس کالای ایران

1. حجم خرید از میزان مشخصی نباید کم تر باشد
2. این بازار برای افرادی که به دنبال فرار مالیاتی هستند مناسب نخواهد بود
3. برخی کالا‌ها در بورس کالا به‌ صورت سبد عرضه می ‌شود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد
4. عرضه ‌ها به‌ صورت دائم صورت می پذیرد و در صورت وقفه، عرضه ‌کننده از بورس کالا اخراج خواهد شد

نتیجه گیری و کلام پایانی

همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می ‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای نقدی، سلف، نسیه، آتی، اختیار معامله، صلح و معاوضه برای خرید و فروش کالا وجود دارد. در این مطلب به صورت خلاصه به ماهیت کلی بازار بورس کالا در ایران پرداختیم، همین طور انواع و فرآیند معاملات در آن را بررسی کردیم و در نهایت مزایا و معایت سرمایه ‌گذاری در بازار بورس کالای ایران را بر شمردیم. دیدگاه شما در رابطه با بازار بورس کالا چیست؟ از شما دعوت می کنیم تا اگر تجربه ‌ای از حضور در این بازار دارید، آن را از طریق بخش نظرات در ادامه صفحه با ما و سایر خوانندگان سایت کد بورسی در میان بگذارید.

بورس کالا چیست و نحوه انجام معامله در بورس کالا چگونه است؟

پیدایش و تکامل بورس کالا در جهان در پی نیازهای اقتصادی به قرن ۱۹ میلادی بازمی‌گردد. وجود برخی نواقص و نارسایی در بازار سنتی کالا از قبیل نوسانات قیمت و عدم توانایی در کنترل صحیح آن‌ها ازیک‌طرف و از طرف دیگر منافع موجود در بازارهای منسجم بورس کالا و مزایای آن‌ها، انگیزه‌هایی بودند که موجب پیدایش بورس کالا در کشورهای جهان شدند.

بورس کالا به‌عنوان نهادی منسجم برای دادوستد و توسعه بازار و رشد اقتصادی جوامع به شمار می‌رود. عملکرد مناسب آن‌ها می‌تواند تأثیرات بسزایی در تولید، توزیع و مصرف داشته باشد که درنهایت منجر به افزایش رفاه اقتصادی جامعه گردد.

بورس کالا تجلی‌گاه خواسته‌های تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. در این بازار است که همه فعالان بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می‌کنند.

تاریخچه بورس کالای ایران

شورای عالی بورس در جهت اهداف برنامه‌های سوم و چهارم توسعه وظیفه ایجاد بورس کالا را بر عهده گرفت. بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ و بورس کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ اولین بورس های کالای ایران بودند که شروع به فعالیت کردند.

سرانجام در سال ۱۳۸۵ با ترکیب شدن این دو بورس شرکت بورس کالای ایران تشکیل شد. بعد از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد.

تعریف بورس کالا

به‌صورت کلی ما دو نوع دارایی داریم:

دارایی‌های فیزیکی مثل زمین، کالا، ارز و …

دارایی‌های مالی مثل سهام و اوراق مشارکت.

بنابراین بورس کالا را می‌توان بازاری دانست که دارایی‌هایی از جنس فیزیکی و کالا در آن معامله می‌شود.

درمجموع بورس کالا بازاری هست که عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. کارشناسان مربوطه آن را بررسی و قیمت‌گذاری می‌نمایند. درنهایت به خریداران عرضه می‌شود. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است. تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای مرتبط بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.

در بورس کالا، کالاهای خامی مثل شکر، پنبه، قهوه، فلزات، محصولات کشاورزی و … دادوستد می‌شود. با این تفاوت که در آن‌ها تحویل به‌صورت فیزیکی صورت نمی‌گیرد و بر اساس قراردادهای آتی که در آن تحویل در زمان و مکان مشخص در آینده تعیین‌شده انجام می‌پذیرد.

قراردادهای آتی

بر اساس تعریف، قرارداد آتی که در بورس کالا مبادله می‌شود، قرارداد خرید یا فروش مقداری کالای خاص باکیفیت مشخص برای تحویل در تاریخ معینی در آینده باقیمت ثابت است. در فرایند دادوستد قراردادهای آتی، برخلاف دیگر انواع سرمایه گذاری، وقتی قرارداد آتی مبادله می‌شود، در عمل چیزی خریداری نمی‌شود یا به مالکیت درنمی‌آید. اصطلاح خرید و فروش در قرارداد آتی، تنها نشان‌دهنده مسیر مورد انتظار قیمت‌هاست.

قراردادهای آتی، عمر معین دارد. بیش از آنکه برای خرید و فروش کالا به کار روند، به‌منظور مصونیت در برابر خطر نوسان قیمت یا بهره بردن از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. واژه قرارداد نیز به مفهوم آن است که در قرارداد آتی، کالای مشخصی در تاریخ تعیین‌شده، تحویل داده خواهد شد.

خریدار قرارداد آتی بر سر یک قیمت ثابت برای خرید کالای موردنظر از فروشنده به هنگام انعقاد قرارداد، توافق می‌کند. فروشنده آتی نیز موافقت می‌کند که کالای موردنظر را در زمان انقضای قرارداد به قیمت ثابتی بفروشد. باگذشت زمان، بهای قرارداد در مقایسه با بهای ثابتی که دادوستد بر اساس آن انجام‌شده تغییر می‌کند. این تغییر نیز سود یا زیانی برای مبادله گر ایجاد می‌کند.

یک معامله موفق در بورس کالا باید دارای سه ویژگی باشد

1. کالا باید استانداردشده و طبقه‌بندی‌شده و دارای مشخصات کامل باشد. به‌طوری‌که خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالاهای کشاورزی و صنعتی باید حالت اولیه، خام و فرآوری نشده داشته باشد.
2. کالاهای فاسدشدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آن‌ها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.
3. قیمت نقدی کالا نباید آن‌قدر نوسان داشته باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.

اهداف تشکیل بورس کالا

از مهم‌ترین اهداف و اثرات بورس کالا می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمان‌یافته.
2. مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب سامان‌دهی بازار می‌شود.
3. کشف شفاف قیمت کالا‌ها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
4. برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
5. امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار‌های نوین مالی.
6. توسعه سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خریدوفروش.
7. اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش‌شده به‌منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

قرارداد نقدی (spot): خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند. فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد

قرارداد سلف (forward): خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند. فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

قرارداد نسیه (credit): خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی: فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد.

طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر اباحه تصرف کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند. پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (option): این نوع قرارداد خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است:

1. قرارداد اختیار خرید:عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و باقیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌نماید. بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.
2. قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و باقیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌نماید. بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

قراردادهای صلح: قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

قراردادهای معاوضه (swap): مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به‌منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

فرآیند دادوستد مشخصات کالا در معامله سَلَف در بورس کالا

دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله به شرح زیر انجام می‌گیرد:

1. در نخستین مرحله، مشتری درخواست خرید یا فروش را به کارگزار یا نماینده او ارائه می‌دهد. کارگزار نیز سفارش مشتری را در تالار معاملات منعکس می‌کند.
2. در مرحله دوم، سفارش مشتری در تالار معاملات و به روش حراج حضوری اجرا می‌شود. پس از تکمیل مشخصات کالا در معامله سَلَف مشخصات کالا در معامله سَلَف این مرحله، ناظر معامـلات دادوستد انجام‌شده را در شبکه ‌رایانه‌ای بورس کالا ثبت می‌نماید.
3. پس از ثبت معامله، مرحله سوم دادوستد آغاز می‌شود. طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپرده‌های موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات می‌باشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال می‌نماید.
4. در مرحله چهارم، اتاق پایاپای حساب‌های خود را با تمامی کارگزاران تسویه می‌نماید. و کارگزار نیز به‌نوبه خود حساب‌های خود را با مشتری تسویه نموده و آگهی انجام معامله را برای مشتری ارسال می‌کند.

نتیجه‌گیری

انجام معاملات در بورس کالا هم همانند بورس اوراق بهادار نیاز به تجربه و آموزش کافی در این زمینه دارد. داشتن مدیریت سرمایه دقیق و کارآمد توانایی انجام تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی و اصول رفتارشناسی معامله‌گری در سطحی مناسب از نیازهای معامله‌گران این بازار است.

این نوشتار توضیحی مختصر درزمینه بازار بورس کالا می‌باشد تا علاقه‌مندان به این بازار نیز بتوانند با شناخت آن از روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری مطلع شده و در صورت نیاز و علاقه پا این عرصه گذارند.

در پایان از شما دعوت می‌کنم که اگر تجربه مشابهی در این زمینه داشتید آن را با ما در میان بگذارید. به امید موفقیت و پیروزی روزافزون برای همه دوستان.

تسهیلات سلف، بانک ملی

معامله سلف عبارت است از پیش خرید نقدی محصولات واحدهای تولیدی به قیمت معین، بر این اساس یکی از روشهایی که به منظور تامین قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای تولیدی‌ بکار گرفته می شود (اعم از اینکه مالکیت آنها متعلق به شخص حقیقی یا حقوقی باشد) پیش خرید نقدی محصولات آنها است .

شرایط متقاضی

متقاضی معامله سلف با بانک باید حائز شرایط زیر باشد

الف ـ پیش فروش کننده کالا ، واحد تولیدی در بخشهای صنعت ، معدن و کشاورزی باشد.
ب ـ راساً تولید کننده کالای مورد معامله سلف باشد.

ج ـ وسائل و امکانات تولید کالای مورد معامله را داشته باشد.

د ـ کلیه مدارک لازم برای انجام عملیات موضوع معامله سلف را ارائه نماید.

شرایط اعطای تسهیلات

پس از دریافت تقاضای کتبی مشتری برگ درخواست استفاده از تسهیلات سلف حسب مورد برای اشخاص حقیقی یا حقوقی در اختیار متقاضی قرارداده می شود تا برگ مذکور را در دو نسخه با کمال مشخصات کالا در معامله سَلَف دقت تکمیل و پس از امضا همراه مدارک مورد لزوم به بانک تسلیم نماید . امضای متقاضی در ذیل برگ درخواست بایستی مطابق نمونه امضای مسلم الصدور وی بوده و به گواهی شعبه برسد.

پس از بررسی و حصول اطمینان از اینکه‌به تمام سوالات مندرج در برگ درخواست بطور کامل پاسخ داده شده است ، نسبت به کسب اطلاعات‌در خصوص متقاضی اقدام می گردد.

واحدها بعد از کسب و جمع آوری مدارک و اطلاعات مورد نیاز ، با ملحوظ نمودن نکات ذیل نسبت به بررسی تقاضای مشتری اقدام می نمایند .
الف ـ متقاضی ، خود تولید کننده محصول مورد معامله باشد.

ب ـ واحد تولیدی متقاضی باید دایر و در مرحله بهره برداری باشد و در مورد محصولات کشاورزی، بایستی متقاضی کشاورز بوده و از امکانات لازم ( زمین ، باغ و ابزار کار ) برای تولید محصول مورد معامله برخوردار باشد.

ج ـ مشخصات کمی و کیفی محصول مورد معامله سلف تعیین شده باشد . این مشخصات عمدتاً عبارتند از : نوع ، مقدار ، تعداد ، وزن ، مشخصات فنی و کیفیت محصول و سایر مشخصات متعارف و معمول دیگر که ذکر هر یک از آنها در تعیین قیمت محصول مورد معامله موثر می باشد .
د ـ محصول مورد معامله باید دارای کیفیت مناسب و مطلوب باشد . بعبارت دیگر از نوع مرغوب بوده و بازار فروش داشته و سهل البیع باشد.
هـ ـ فروش محصول مورد معامله انحصاری و یا مشمول محدودیتهای ناشی از وضع مقررات خاص نبوده و خریدار آن انحصاری نباشد مگر اینکه پیش بینی های لازم برای فروش آن بعمل آمده باشد .
وـ تاریخ و محل تحویل محصول مورد معامله تعیین شده باشد . در این مورد باید توجه شود که تاریخ تحویل بیشتر از مدت زمان یک دوره تولید و حداکثر شش ماه نباشد و یا زمان تحویل طوری تعیین شود که با توجه به نوع محصول ، تقاضای خرید برای آن کاهش یافته و یا اینکه ارزش محصول به حداقل قیمت خود رسیده باشد . بعبارت دیگر تاریخ تحویل طوری تعیین گردد که محصول ، رونق بازار خود را از دست نداده باشد.
محل تحویل باید طوری تعین شود که حمل و نقل کالای موضوع معامله به آنجا به آسانی میسر گردد و در صورت لزوم موجبات نگهداری و حفاظت محصول مورد معامله فراهم شود . چنانچه حمل محصول از جائی به جای دیگرضروری‌باشدهزینه مربوط باید در تعیین قیمت پیش خرید محصول در نظرگرفته شود .
زـ محصول مورد معامله در زمان تحویل ، به بهای پیش بینی شده برای فروش ( حداقل معادل مبلغ قرارداد و سود مورد انتظار) خریدار داشته باشد .
ح ـ محصول در زمان تحویل سریع الفساد نباشد . در صورتی که محصول سریع الفساد و یا فاسد شدنی باشد قبل از اقدام به معامله پیش بینی های لازم جهت نگهداری ، حفاظت و جلوگیری از فساد آن شده باشد .
ط ـ قیمت پیشنهادی متقاضی برای پیش فروش محصول با قیمت فروش نقدی آن در زمان ارائه برگ درخواست و یا زمان عقد قرارداد مقایسه گردد و کمتر از آن باشد . قیمت سلف طوری باید تعیین شود که پس از فروش کالا ، ما حصل فروش از مجموع مبلغ پرداختی و سود مورد انتظار بانک و هزینه های حمل و نقل ، نگهداری و سایر هزینه های فروش کمتر نشود .
ی ـ اطمینان حاصل شود که متقاضی در موعد مقرر ، محصول مورد معامله را تحویل خواهد داد .
ک ـ درخواست و نیاز مالی متقاضی برای تولید همان محصول مورد معامله باشد .
ل ـ واحدها مکلفند بمنظور حسن اجرای تعهدات فروشنده از وی تامین کافی اخذ نمایند .
م ـ پس از بررسی های لازم در صورتی که درخواست متقاضی مورد تائید و تصویب قرار گرفت ، قرارداد سلف منعقد می گردد .
ن ـ واحدها مکلفند در قرارداد سلف قید نمایند که قراردد مذکور بر اساس توافق طرفین در حکم اسناد لازم الاجرا و تابع آئین نامه اجرایی اسناد رسمی می باشد .
س ـ معاملاتی که طبق قوانین و مقررات موضوعه در مورد وثائق دریافتی باید در دفاتر اسنادی رسمی انجام شوند ، کماکان طبق تشریفات مربوط انجام خواهد شد .شرایط محصول :‌

محصولات تولیدی موضوع معامله سلف بایستی دارای شرایط زیر باشند :

الف ـ کالای مورد معامله باید با توجه به روشهای متداول تولید و سوابق امر از کیفیت مناسب و مطلوب برخوردار باشد .
ب ـ کالای موضوع معامله سلف باید در زمان تحویل سهل البیع بوده و فاسد شدنی نباشد مگراینکه اقدامات ضروری جهت جلوگیری از فساد پذیری در فاصله زمانی تحویل و فروش کالای مورد معامله به موقع بعمل آمده و تدابیر لازم اتخاذ گردیده باشد .
منظور از سهل البیع بودن کالا آن است که واحدهای بانک ، هنگام پیش خرید ، اطمینان حاصل نمایند که محصولات تولیدی مورد معامله در زمان تحویل با توجه به مبلغ قرارداد و سود مورد انتظار قابل فروش باشد.

مدارک مورد نیاز و هزینه ها

مدارک مورد نیاز :

الف ـ در صورتیکه متقاضی دارای پرونده عمومی نزد شعبه باشد :

1 ـ برگ درخواست استفاده از تسهیلات سلف‌حسب مورد برای اشخاص حقیقی و حقوقی که در آن مشخصات کامل واحد تولیدی و محصول مورد معامله ، زمان تحویل ، قیمت نقدی و عمده فروشی محصول در زمان درخواست انجام معامله‌،برآورد قیمت فروش محصول در سررسید قرارداد ، محل تحویل ، وثائق و تضمینات قید شده باشد .
2- مدارک و مجوزهای لازم برای پیش خرید محصولات واحدهای صنعتی ، معدنی و یا کشاورزی
( مبنی بر اینکه متقاضی دارای واحد تولیدی و یا کشاورزی دایر بوده و از امکانات لازم برای تولید محصول مورد معامله برخوردار است ) .
3 ـ اطلاعات لازم در مورد کمیت و کیفیت محصول واحد تولیدی و یا کشاورزی متقاضی و اینکه محصول دارای کیفیت مناسب و مطلوب بوده ، سریع الفساد نبوده و فروش آن نیز انحصاری نباشد .
4 ـ اطلاعات مربوط به قیمت عمده فروشی نقدی کالای مورد معامله .
5 ـ مدارک و اطلاعات لازم در مورد واحد تولیدی متقاضی ( مبنی بر اینکه توان و امکانات تولید کالای مورد معامله را داشته و نیاز مالی آن برای تولید همان محصول مورد معامله باشد ) .
6 ـ فتوکپی اسناد مالکیت وثائق و تضمینات
7 ـ آخرین صورت مجلس ارزیابی وثائق و تضمینات .
8 ـ بیمه نامه وثائق و تضمینات بنفع و بنام بانک .
9 ـ مصوبه انجام معاملات سلف
10 ـ قرارداد منعقده معامله سلف

11 ـ یک نسخه از کلیه اسناد حسابداری و انتظامی از بدو انعقاد قرارداد تا مرحله واریز و تصفیه آن 12 ـ سایر مدارک و مجوزهایی که بنظر مرجع تصویب کننده تسهیلات اعطایی اخذ و نگهداری آنها ضروری است .
در صورتیکه متقاضی‌شخص‌حقیقی‌یاحقوقی‌بوده وفاقدپرونده‌عمومی نزد شعبه باشد علاوه بر مدارک فوق حسب مورد اخذ و نگهداری مدارک زیر نیز در پرونده معاملاتی وی ضروری است :

13 ـ اطلاعات اخذ شده درباره متقاضی از طریق اداره اطلاعات اعتباری و یا اداره امور شعب متبوع یا شعبه مربوط .

14 ـ اوراق اطلاعات اخذ شده از سایر منابع .
15 ـ فتوکپی پروانه کسب معتبر متقاضی ( تطبیق شده با اصل توسط شعبه )‌
16 ـ فتوکپی اسناد مربوط به مالکیت ملک یا سرقفلی یا اجاره نامه معتبر محل کار متقاضی .

17 ـ اصل برگ امضاء مسلم الصدور متقاضی .
18 ـ شماره حساب سپرده قرض الحسنه جاری متقاضی و تاریخ افتتاح آن

19 ـ شماره حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز و تاریخ افتتاح آن
20 ـ فتوکپی کلیه صفحات شناسنامه متقاضی و در مورد شخص حقوقی ، فتوکپی شناسنامه اعضاء هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت .
21 ـ یک قطعه آخرین عکس متقاضی و در خصوص شخص حقوقی ، یک قطعه آخرین عکس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت .
در خصوص اشخاص حقوقی فاقد پرونده عمومی نزد شعبه نیز مدارک و مستندات ذیل باید اخذ و در پرونده معاملاتی آنها نگهداری شود
22 ـ فتوکپی اساس نامه شرکت ممهور به مهر اداره ثبت شرکتها .
23 ـ فتوکپی شرکت نامه ( در خصوص شرکت غیر سهامی )
24 ـ روزنامه رسمی حاوی ثبت شرکت در اداره ثبت شرکتها .
25 ـ روزنامه رسمی حاوی ثبت آخرین تغییرات در ارکان شرکت .
26 ـ روزنامه رسمی حاوی ثبت آخرین تغییرات و انتخاب هیئت مدیره و مدیرعامل و صاحبان امضا مجاز شرکت .
27 ـ لیست سهامداران عمده شرکت و تعداد و درصد سهام متعلق به آنها .
28 ـ گزارش بازرس قانونی و حسابرس شرکت مربوط به سه دوره مالی گذشته ( در خصوص شرکتهای وابسته و تحت پوشش موسسات دولتی و شرکتهای پذیرفته شده در بورس سهام و اوراق بهادار )‌
29 ـ آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت ممهور به مهر اداره دارائی محل .

هزینه های احتمالی :
حمل ونقل ،‌انبارداری ، بیمه و سایر هزینه های مربوطه پس از تحویل کالا.